Bijna de helft van de bedrijven in Nederland heeft er één, een RI&E. Dat is op zijn minst opmerkelijk te noemen, want al sinds 1 januari 1994 is het een verplichting in ons land. Dat betekent dat iedere ondernemer die medewerkers in dienst heeft zijn (arbeids)risico’s in kaart moet brengen en daarnaast een plan van aanpak moet hebben. Dat kunnen fysieke risico’s zijn, omdat zijn medewerkers fysiek zwaar belast worden, maar het kan ook zijn dat medewerkers worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Of juist ‘onzichtbare’ risico’s lopen, bijvoorbeeld op het terrein van een (te) hoge werkdruk.
Ben Kramer is risicodeskundige bij Achmea en komt RI&E’s in alle soorten en maten tegen. “Soms doet een ondernemer die vijf medewerkers in dienst heeft weinig of niks aan veiligheid. En soms kom ik bij bedrijven die een volledige RI&E hebben, maar weer geen plan van aanpak. Kleine bedrijven denken vaak dat zij het niet hoeven op te schrijven, omdat het overzicht in hun hoofd zit. Ten onrechte overigens, want een RI&E helpt echt. Daarom hebben wij als Verbond, samen met de SER en het ministerie van SZW, een flyer gemaakt waarin een stappenplan is opgenomen.”
RI&E-campagne
Tijdens de Week van de RI&E heeft het ministerie van SZW de vernieuwde campagne voor de RI&E afgetrapt. De komende weken wordt de boodschap via radio, online en print veelvuldig onder de aandacht gebracht. Meer informatie, onder meer over het campagnemateriaal, is te vinden op www.rie.nl.
Vorige week was het de Week van de RI&E. Waarom is dat nodig?
“Het aantal arbeidsongevallen in ons land is hoog. Dat zit momenteel op meer dan vierduizend per jaar en helaas neemt dat aantal toe. Jaarlijks overlijden er zo’n zeventig mensen door een arbeidsgerelateerd ongeval en dat is meer dan één per week. Met de Week van de RI&E wil de overheid het belang ervan onder de aandacht brengen, maar ook de ondernemer meer tools aanreiken om hem te helpen bij het opstellen van een RI&E.”
"Jaarlijks overlijden zeventig mensen door een arbeidsongeval"
Bedrijven moeten al sinds 1994 een RI&E hebben, maar nog geen vijftig procent heeft er ook echt één. Hoe kan dat?
“De handhaving is een beetje achtergebleven. Uiteraard vraagt de Arbeidsinspectie om een RI&E als ze bij een bedrijf op bezoek is, maar vaak is er dan al wat aan de hand. Dat is reactief. Je kunt het vergelijken met een rijbewijs. Je moet er één hebben om te mogen rijden en als je toch rijdt zonder rijbewijs, krijg je een boete en in het ergste geval word je ook nog strafrechtelijk vervolgd als je een incident veroorzaakt. Dat is bij de RI&E ook zo. Het probleem zit overigens vooral bij kleine bedrijven en dat is meestal geen onwil. Soms weten ze niet dat ze een RI&E moeten hebben. Of ze hebben er geen tijd voor en schuiven het steeds voor zich uit.”
Wie moet die kleine bedrijven helpen?
“Alle sociale partners, van werkgevers- en werknemersorganisaties tot het Verbond. En dat doen we ook. Twee jaar geleden zijn we samen met het ministerie betrokken bij het meerjarenprogramma RI&E waarmee we eerst de RI&E meer bekendheid willen geven en daarna zullen we de bedrijven van verschillende tools voorzien. Op www.rie.nl zijn nu al allerlei internetapplicaties te vinden, zodat ook kleine bedrijven makkelijker een RI&E kunnen opstellen. In een later stadium wordt de RI&E kwalitatief aangescherpt, onder meer door het aantal arbeidsinspecties flink te laten toenemen. Alleen al dit jaar zijn er vijfendertig vacatures bij de Arbeidsinspectie. Naast het normale werk vraagt de inspectie in een pilot RI&E’s op en toetst die ook. Er is in die zin echt een kentering gaande van reactief naar proactief.”
"Alleen al dit jaar zijn er vijfendertig vacatures bij de Arbeidsinspectie. Er is echt een kentering gaande van reactief naar proactief"
En als een ondernemer niet voldoet aan de regels en geen RI&E blijkt te hebben?
“Dan volgt een tweesporenbeleid. Het bedrijf krijgt een boete of een tweede kans. Soms is het beter om een ondernemer de kans te gunnen de boete te steken in het verbeteren van de veiligheid. En hoewel ik daar zelf wat terughoudend in ben, omdat ik het niet eerlijk vind tegenover al die ondernemers die wel vooraf investeren in de (arbeids)veiligheid op hun bedrijf, zijn er wel mooie voorbeelden. Bij het webinar tijdens de Week van het Veilig Ondernemen die het Verbond voor de eerste keer organiseerde, hoorde ik het verhaal van Patrick, die zijn zwager is verloren na een arbeidsongeval. De werkgever heeft de nabestaanden nadrukkelijk betrokken bij het vervolg en organiseert nu jaarlijks een Dag van de Veiligheid. De hele fabriek ligt dan stil. Dat verhaal (terug te lezen op verzekeraars.nl) heeft echt indruk op mij gemaakt.”
Wat moet er in een goede RI&E staan?
“Lastige vraag. Dat is immers afhankelijk van het bedrijf dat je hebt. Bij het ene bedrijf wordt veel geluid geproduceerd, terwijl een ander werkt met gevaarlijke stoffen of vooral last heeft van de werkdruk. Een goede ondernemer maakt de risico’s zichtbaar en probeert daarmee te voorkomen dat er een ongeval kan plaatsvinden of een gezondheidsrisico kan ontstaan.”
Heb je voorbeelden van bedrijven waar een RI&E echt zijn nut heeft bewezen?
“Zeker, en wat me iedere keer weer opvalt, is dat het bij bedrijven die de risico’s goed in beeld en de veiligheid voor elkaar hebben, het ook op andere vlakken goed gaat. Zij pakken niet alleen de veiligheid aan, maar trekken dat door naar de kwaliteit van de dienstverlening. Opvallend is namelijk dat de faalkosten dan dalen, bijvoorbeeld doordat er minder fouten worden gemaakt. Of doordat de medewerkers over betere persoonlijke beschermingsmaterialen beschikken. Ga jezelf maar na. Als jij prettig kan werken, houd je het langer vol. En als je in een vieze of onoverzichtelijke omgeving moet werken, is de kans groot dat jij als werknemer niet veel invloed hebt om die situatie te verbeteren. Je bent afhankelijk van je werkgever.”
Wat is jouw rol als risicodeskundige?
“Ik maak arbeidsrisico’s inzichtelijk. Doordat wij als verzekeraar dagelijks worden geconfronteerd met de gevolgen van deze risico’s kunnen wij ondernemers hierover infomeren en ze een spiegel voorhouden om de arbeidsrisico’s in hun bedrijf te verbeteren. Kortom, we leren van schade en delen dat met verzekerden.”
Hoe kom jij bij een ondernemer binnen: reactief als er een schade is gemeld? Of juist proactief?
“Het gebeurt beide. Soms ga ik bij een ondernemer langs op verzoek van de acceptatie-afdeling of het intermediair, maar het komt ook voor dat ik na een incident polshoogte ga nemen. Als een werknemer letsel oploopt in een bedrijf kunnen wij die ondernemer proactief ondersteunen en helpen om de situatie te verbeteren. Wij hebben bijvoorbeeld eens een bedrijf gehad dat veel incidenten had met voedingskabels waarop spanning stond. Die incidenten werden veroorzaakt door graafwerkzaamheden. We zijn met elkaar in gesprek gegaan en dat bedrijf werkt nu met een iPad met applicaties voor de exacte locatie van die kabels. Daardoor is het aantal incidenten aanzienlijk gedaald, maar is er ook veel minder vertragingsschade. Een mooie win-win. Als verzekeraar kunnen wij ondernemers niet bij de hand nemen en de inventarisaties voor hen uitvoeren, maar we kunnen ze wel helpen.”
"Wij kunnen ondernemers niet bij de hand nemen, maar we kunnen ze wel helpen"
Eerst was er de Week van het Veilig Ondernemen en meteen daarna de Week van de RI&E. Veiligheid is hot?
“Veiligheid is zeker hot. Op verschillende punten. Neem onze gezondheid en COVID. Of de cyberrisico’s, die aan de orde van de dag zijn. Of het brandrisico. Als een bedrijf getroffen wordt door brand, is dat vaak desastreus voor de onderneming, maar dat kan ook gelden voor de arbeidsveiligheid. Denk maar eens aan werknemers die wegvallen door een arbeidsincident. Hoe komt een bedrijf op stel en sprong aan een goed opgeleide technische medewerker? Zowel het aantal incidenten als de kosten nemen toe. Sowieso nemen in algemene zin de collectieve kosten van onveiligheid toe. Als een gebouw afbrandt, is de waarde nu een stuk hoger dan een paar jaar geleden. Daarnaast zijn de materialen duurder en nemen ook de zorgkosten toe. Veel van die kosten kunnen we voorkomen, onder meer door de risico’s goed in kaart te brengen met een RI&E en een plan van aanpak. We hebben het echt zelf in de hand.”
In de Week van het Veilig Ondernemen die het Verbond in juni organiseerde, vertelde Patrick van de Sande zijn indrukwekkende verhaal over het arbeidsongeval van zijn zwager. Gemist? Lees het alsnog op onze website.