Vijf jaar geleden stond er Hitte is een sluipmoordenaar boven ons interview met meteoroloog Margot Ribberink. Anno 2024 maakt ze zich nog steeds zorgen om die hitte. “Iedereen moppert dit voorjaar over de regen. En het is inderdaad al acht maanden nat, maar wist jij dat Noord-India al wekenlang met hittegolven te maken heeft? De temperatuur loopt geregeld op tot 50 graden.”
In 2019 was Margot Ribberink de keynote speaker tijdens de Klimaatwerkconferentie. We spraken elkaar toen na afloop. Ribberink had net afscheid genomen als weervrouw bij RTL4 om zich fulltime bezig te gaan houden met duurzaamheid en klimaat. Ze had een missie en wilde de massa in beweging krijgen om anders te gaan leven. Vijf jaar na dat interview zochten wij haar weer op. Dit keer bij haar thuis.
“Natuur is voor de beestjes”
Ribberink woont prachtig, en vrij. Op een oude woonboerderij in een klein dorpje vlakbij Nijmegen. Op het dak van de schuur liggen twaalf zonnepanelen en rondom het huis staat het gras vrij hoog. “Wij laten de natuur zijn gang gaan”, zegt ze droog. “De natuur is voor de beestjes en de bijtjes.” Ze wijst naar buiten, naar een bescheiden terras: “Zie je, ik maai selectief. Alleen waar wij zitten, is het gras gemaaid.”
Het is een groot contrast met de buren die strak gemaaide gazonnetjes hebben. Ribberink lacht. “Je snapt dat ik geregeld een discussie met ze aanga. Daar raast de hele dag zo’n robot over het gras.”
Extreem weer
Het interview vindt plaats in het kader van 5 jaar later. Wat is er veranderd in haar leven? Mist ze de televisie? Of het weer? En hoe optimistisch is ze over die anderhalve graad, gaan we het halen? “Nee, helaas. Dat gaan we niet halen. Bij lange na niet. En dat betekent dat het extreme weer alleen maar erger wordt. Buien van 100 mm, hagel die door de wc naar boven komt, droogte, een tekort aan drinkwater. Het is teveel om op te noemen, maar wen er maar aan. We krijgen in toenemende mate met extreem weer te maken en zullen vooral meer moeten kiezen. Geven we ons drinkwater aan de landbouw of aan de consument?”
Ribberink verwacht dat de komende jaren de aarde nog verder opwarmt. “Natuurlijk ga ik niet bij de pakken neerzitten. Dat is geen optie. Voor mijn kinderen en kleinkinderen probeer ik op een positieve manier mensen/bedrijven in beweging te krijgen. We kunnen nu een beginnetje maken om de wereld leefbaarder en gezonder te maken voor volgende generaties."
"We moeten meer gaan kiezen: geven we het drinkwater aan de consument of aan de landbouw?"
"Dat record in New Delhi is misschien niet gehaald, maar 50 graden is sowieso ronduit onmenselijk"
Grilligheid van het weer
Ze kijkt ernstig en is oprecht bezorgd. “Dat record van 52,3 graden in New Delhi is een paar weken geleden niet gehaald, maar 50 graden is sowieso ronduit onmenselijk. Helemaal omdat veel mensen te arm zijn om koelte op te zoeken. Niet iedereen kan daar de shopping-mall in om lekker in de airco te vertoeven. De echt arme mensen moeten zelfs in dat soort temperaturen ‘gewoon’ werken. Daarom vallen er ook zoveel hittedoden, maar helaas zijn daar geen cijfers van.”
Ze zucht. “Sorry, ik had me zo voorgenomen om er een positief verhaal van te maken.” In juni 2019 vertelde ze al dat ze klimaatpsychologie studeerde. “Ik ben ervan overtuigd dat we alleen zonder vooroordelen en met een positieve boodschap het menselijk gedrag kunnen beïnvloeden”, zei ze toen. Nu benadrukt ze dat ze “sinds een half jaar” een apocalyptische optimist is. “Dat houdt in dat ik denk dat het de komende jaren nog veel fouter gaat, maar uiteindelijk komt het goed en hebben onze kinderen en kleinkinderen over vijftig jaar een mooie wereld.”
“Het gaat natuurlijk niet goed”
Ze noemt zichzelf ook een realist. “Want laten we eerlijk zijn: het gaat natuurlijk niet goed in de wereld. Daarom maak ik me zorgen. Om alles wat er in de wereld gebeurt. Naast de enorme bedreigingen die de oorlogen met zich meebrengen, is er de constante stroom aan berichtgeving over het klimaat. Wij hier in Nederland redden het wel, maar ik lees veel onderzoeken en rapporten over zogenoemde kantelpunten in het weer. Als je alleen al kijkt naar het kantelprobleem van de permafrost, dan weet je dat er heel veel broeikasgassen bij komen, waaronder methaan. De Noordpool, het Amazone-regenwoud, maar ook koraalriffen bereiken straks temperaturen waardoor ze zich niet meer kunnen herstellen. Dat zijn de feiten waar ik me grote zorgen over maak.”
"Uiteindelijk komt het goed en hebben onze kinderen en kleinkinderen over vijftig jaar een mooie wereld"
5 jaar geleden heb jij het roer omgegooid. Je hebt afscheid genomen van het weer en bent je fulltime bezig gaan houden met klimaat en duurzaamheid. Hoe is dat nu?
“De passie voor het weer is terug. Ik kan niet zonder het weer en werk vooral voor regionale media. Maar als ik eerlijk ben, vind ik radio nog leuker. Ik werk nu twee dagen in de week van zes uur ’s ochtends tot zeven uur ’s avonds als weervrouw voor de regionale omroep. Samen met een groep zelfstandige meteorologen verzorg ik het weer voor rtv Utrecht en rtv Oost. Daarnaast is de passie voor duurzaamheid er ook nog. Ik geef tussendoor veel workshops, lezingen, inspiratiesessies, trainingen en leg de focus vooral op de klimaatpsychologie. We hebben die psychologie namelijk hard nodig om de transitie te kunnen maken. Mensen worden bijna depressief van negatief nieuws. Er gebeuren op klimaatgebied zoveel nare dingen dat het niet meer aankomt. Mensen verliezen de moed. Ze worden er moedeloos én machteloos van.”
5 jaar geleden zei je ook dat je wel eens een dag bij bedrijven mee zou willen lopen om ze erop te wijzen welke duurzame acties ze nog meer kunnen nemen. Is dat gelukt?
“Ja, ik heb verschillende opdrachten gedaan. Ik ben bijvoorbeeld bij bouwbedrijven geweest, maar ook bij drukkers, zorginstellingen en de overheid. Soms was dat een dag mee naar de hei, een andere keer een workshop en weer een andere keer ging het om ‘duurzaamheidsplannen op maat’. Het is superleuk om met bedrijven mee te denken en uit te leggen hoe ze echt het verschil kunnen maken. Als je alleen focust op koffiebekers en plastic zakjes kom je er natuurlijk niet.”
"Als je alleen focust op koffiebekers en plastic zakjes kom je er natuurlijk niet"
Je was altijd een verwoed tornadojager, maar 5 jaar geleden heb je het vliegen afgezworen, ‘omdat verantwoord en duurzaam leven soms ook een beetje pijn doet’. Heb je sindsdien niet meer gevlogen?
“Nee, ik heb het ook niet meer nodig. Het is heel simpel een kwestie van omdenken. Kijk maar om je heen hier. Ik heb tweedehands spullen, laat dingen graag repareren en eet geen vlees. Sinds ik niet meer vlieg, heb ik bovendien heel leuke vakanties gehad. Met de trein of bus kom je ook in mooie gebieden waar je prachtig kunt wandelen. Ik kan het iedereen aanraden om goed na te denken waar je gelukkig van wordt en je meer bewust te worden van alternatieven.”
Dat betekent wel dat je afscheid hebt moeten nemen van de tornado’s?
“Tornadojagen in de VS doe ik inderdaad niet meer. Veel van mijn collega’s zitten daar nu en ik niet. Ik geniet van hun foto’s en avonturen. Ik heb zo’n vijftien jaar lang achter tornado’s aangejaagd en was elke keer weer verrast over de krachten van de atmosfeer. Ik had altijd het gevoel dat ik in een film zat. Een supercell is zo imposant, dat je daar compleet door wordt overdonderd. Wolken van twintig kilometer hoog die roteren. Het zijn net ufo’s met verschillende kleuren die op elkaar worden gestapeld. De lucht voelt onheilspellend aan en dan sta je in dat landschap, te turen naar die wolk in wording. Een monster gewoon, maar zo mooi. Een tornado werkt verslavend. Gelukkig voor mij zijn er in Nederland, Duitsland en België ook zware buien. In de zomer is het vaak raak. Ik houd het allemaal goed in de gaten en als er tijd voor is, stap ik meteen met een paar gekkies in de auto om naar mooie wolken te kijken. Pas hadden we in Nederland een shelfcloud. Daar hoef ik dus niet voor te vliegen. Extreem weer komt hier nu al vaak voor en het wordt alleen maar grilliger.”
Weeradviezen via Nowcasting
Ribberink meldt het heel terloops: “Als ik zou willen, kan ik elke dag weeradviezen geven”. Zo vertelt ze onder meer dat grote festivals verplicht een verzekering moeten afsluiten en niks meer mogen plannen als er geen meteoroloog is die advies kan geven over extreem weer. “Dat betekent ook dat een organisatie veel meer in scenario’s moet denken. Wat doen we als dit gebeurt? En wat als dat gebeurt? Ik moet vanmiddag een advies geven voor de laatste wandeling van de Avondvierdaagse. Of het wel of niet door kan gaan. De organisatie wil het liefst dat ik om vier uur mijn advies geef, zodat de kinderen om zes uur van start kunnen. Dat lukt me niet. Het kan zomaar zijn dat ik om kwart voor 6 adviseer om iets later van start te gaan, omdat er om 6 uur een fikse onweersbui overkomt.“
Meteorologen noemen dat Nowcasting: voor een voorspelling voor de korte termijn kijkt een meteoroloog simpelweg naar de lucht. Leuk, maar ook spannend, vindt Ribberink. “Extreem weer komt tegenwoordig zo vaak voor en het is zo onvoorspelbaar dat ik het soms lastig vind om een advies te geven. Een onweersbui kan zomaar een paar kilometer verderop vallen. Er staan vanavond 2.000 kinderen klaar voor hun laatste wandeling, op weg naar een medaille. Stel dat ik groen licht geef en die enorme onweersbui valt net even de andere kant op? Ik vind het best een grote verantwoordelijkheid of ik die kinderen wel of niet moet laten lopen.”
Uiteindelijk heeft Ribberink ‘ja’ gezegd en is er geen druppel gevallen.
"Overtuigen lukt niet met verbieden. Mensen moeten zelf beslissen"
Het weer wordt grilliger. De winters worden natter en de zomers droger. Heb jij in de afgelopen vijf jaar veranderingen waargenomen? Doen we met andere woorden nu beter ons best om de schade van de klimaatverandering te beperken?
“Er is in de afgelopen vijf jaar heel veel gebeurd. Het KNMI heeft, met de jongste scenario’s, heel goed in kaart gebracht wat ons te wachten staat als we niks doen en wat als we wel ons best doen om het klimaat te redden. Het KNMI denkt goed na over de communicatie en de juiste toon. Dat doet ze goed. Daarnaast heeft minister Rob Jetten (Klimaat) goed werk verricht. Het bedrijfsleven maakt enorme sprongen. Er wordt veel geïnnoveerd en geïnvesteerd in de energietransitie. En verzekeraars hebben hun rol in de klimaatadaptatie goed opgepakt. Veel verzekeraars spreken mensen aan op hun verantwoordelijkheid. Bijvoorbeeld als je een huis koopt en moet verduurzamen. Dat vind ik mooi, petje af. Dus ja, er gebeurt heel veel. Maar als het gaat om consuminderen en onze natuur ben ik minder optimistisch. De teruggang in biodiversiteit is groot. Er zijn steeds minder insecten en veel planten worden simpelweg verdrongen. Ik ben bang dat velen dat onderschatten of zelfs niet weten. We maken nog steeds veel kapot.”
Helpt een vleestax bij dat consuminderen?
“Nee, dat heeft geen enkele zin. Overtuigen lukt niet met verbieden. Mensen moeten zelf beslissen. Dat is een lastig proces en lukt alleen als we met elkaar het (klimaat)gesprek aangaan en positieve verhalen delen om anderen te inspireren. Ik heb pas een workshop gegeven bij een zorginstelling. Zij waren al op de goede weg met hun duurzaamheidsplan, maar wilden meer. Dat is mooi, want zij inspireren weer andere zorginstellingen. Ik noem dat altijd de handafdruk. Er gebeurt veel moois om ons heen en ooit komt er een kering van het tij. Daar ben ik van overtuigd. En daar zit ook mijn hoop. Uiteindelijk komt het goed.”
(Tekst: Miranda de Groene - Fotografie: Ivar Pel)
Was dit nuttig?