Een school in Amsterdam die volledig afbrandt na schilderwerk. ‘Iemand’ was de nacontrole vergeten. Of een woonhuis dat in de as wordt gelegd, omdat één vonkje bij het lassen een dag later alsnog genoeg bleek voor een fatale brand. Het zijn maar twee voorbeelden van branden die voorkomen hadden kunnen worden. Het Platform Brand van het Verbond vindt het hoog tijd voor meer bewustwording.
Het klinkt allemaal zo simpel: controleer eerst de omgeving op brandbare materialen voordat je aan het werk gaat. Check ook na afloop of de kust weer veilig is, zodat kleine vonkjes geen kans krijgen om een groot vuur te worden. En houd voor alle zekerheid altijd een brandblusser bij de hand als je gevaarlijke werkzaamheden moet verrichten.
Allemaal open deuren, maar toch gaat het vaak fout. Hoe vaak weten verzekeraars niet precies, maar dat het werken met open vuur een belangrijke oorzaak is voor het ontstaan van brandschade, staat als een paal boven water.
In deze longread geven Carl van Lieshout (lid van het Platform Brand en in het dagelijks leven Property Underwriting Manager Benelux bij Chubb) en Wout Jan Weide (Senior Risk Engineer bij Chubb en bestuurslid van ASPO) hun visie. Daarnaast gaan we in op de risico’s en de belangrijkste tips hoe brand kan worden voorkomen.
Laten we beginnen bij het begin. Exacte cijfers heeft de sector niet, maar zeker is dat Stichting Salvage jaarlijks meer dan honderd keer hulp verleent bij een brand na werkzaamheden.
Grote brandschades
Carl van Lieshout, Property Underwriting Manager Benelux bij Chubb, herkent het beeld. ”Helaas hebben we voor de hele bedrijfstak geen harde cijfers, maar we weten natuurlijk wel wat wij zelf binnen krijgen. In de laatste vijf jaar hebben we tientallen grote schades binnengekregen, waarvan meer dan een derde het gevolg was van brandgevaarlijke werkzaamheden.”
Wout Jan Weide en Carl van Lieshout laten er geen misverstand over bestaan: “Bij alle werkzaamheden waar vuur, vonken en warme lucht aan te pas komen, gaat het wel eens fout. Dat kan op daken zijn, maar ook binnen. Bij fabrieken, kantoren, woonhuizen, scholen, ziekenhuizen, etc. En het erge is dat (bijna) al die schades voorkomen hadden kunnen worden.”
Wout Jan is Senior Risk Engineer bij Chubb, de grootste beursgenoteerde brand- en aansprakelijkheidsverzekeraar ter wereld. Hij begeleidt klanten bij loss control (schadepreventie). Wout Jan: “Wij hechten veel waarde aan de technische kanten van ons werk. De constructie van gebouwen bijvoorbeeld. Het is mijn taak om een vertaalslag te maken van het risico naar de acceptatie. Welke risico’s lopen wij als verzekeraar en heeft verzekerde die wel of niet voldoende onder controle?”
“De samenwerking tussen Wout Jan en de acceptant luistert heel nauw,” zegt Carl van Lieshout, Property Underwriting Manager Benelux bij Chubb en lid van het Platform Brand bij het Verbond. “Een acceptant gaat namelijk aan het werk met de informatie die Wout Jan heeft verzameld.”
Beide mannen maken zich grote zorgen. Carl: “Wij krijgen veel, soms bijzonder grote schades binnen. En we zijn niet de enigen: we horen van concullega’s dezelfde ervaringen. We herkennen allemaal dezelfde trend. Na brandstichting is schade als gevolg van werkzaamheden de belangrijkste oorzaak van branden.”
Op de hamvraag of veel van deze schades voorkomen hadden kunnen worden, knikken beide mannen bevestigend. Wout Jan: “Elke brand kun je in principe blussen met een kopje water. Als je er maar op tijd bij bent”. Hij is er dan ook van overtuigd dat (bijna) alle branden die het gevolg zijn van brandgevaarlijke werkzaamheden voorkomen kunnen worden. “Een factor die het gevaar vaak nog groter maakt, is de isolatie die onder het dak zit. Kijk de bewuste uitzending van het televisieprogramma Zembla er nog maar eens op na. Of verdiep je nog eens in de details van de brand in het Londense flatgebouw.”
De boodschap van beide mannen is helder. Mensen onderschatten het probleem en nemen te weinig preventie in acht. “Vorig jaar is er een school in Amsterdam afgebrand, doordat er geen nacontrole heeft plaatsgevonden nadat een schilder aan het werk was geweest.”
Chubb werkt zelf met een vuurvergunning waarmee de uitvoerende partij verklaart veilig te werken en onder meer een blusapparaat bij de hand te houden tijdens de werkzaamheden.
En Chubb hanteert, net als veel andere verzekeraars, drie verschillende clausules in zijn acceptatiebeleid:
1. Clausule brandgevaarlijke werkzaamheden
2. Clausule buitenopslag
3. Clausule elektrische installatie
De vraag rijst of die vuurvergunning en de clausules genoeg zijn om brandgevaarlijke werkzaamheden zo veilig mogelijk te laten uitvoeren? “Nee”, vindt Carl. “Het zou eigenlijk de hele maatschappij enorm helpen als deze clausules wet zouden worden.”
Wout Jan: ”Bij ons zitten die clausules wel tussen de oren. Wij zijn er dagelijks mee in de weer, maar de gemiddelde Nederlander heeft er nog nooit van gehoord. En omdat iedereen het dak op mag om werkzaamheden te verrichten, is het risico groot dat het fout gaat.”
“Daarnaast”, vult Carl aan, “is ook een ondernemer er niet dagelijks mee bezig. Dat geldt voor een fabriek, maar denk ook eens aan ziekenhuizen, waar zo ongeveer continu wordt verbouwd. Het gaat niet alleen om schade aan gebouwen, maar ook om mensenlevens. Meer aandacht vanuit de overheid is echt noodzakelijk.”
"Het bouwbesluit is voornamelijk gericht op vluchtroutes en brandblussers, maar dat is niet genoeg”
“Met het bouwbesluit alleen redden we het niet,” voegt Carl toe. “Dat is voornamelijk gericht op vluchtroutes en brandblussers, maar dat is niet genoeg.”
Wout Jan: “Ik kom geregeld in Tsjechië en daar is het al wet. Tot acht uur na de werkzaamheden moet regelmatig worden gecontroleerd of er echt geen brandgevaar is. Klant en opdrachtgever moeten daar ook een formulier voor ondertekenen. Dat werkt goed.”
Intussen werkt Chubb ook met een dergelijke vuurvergunning. “Al mijn collega’s hebben wereldwijd zo’n formulier in hun tas zitten. Pas als aan alle punten is voldaan, mag er worden begonnen met de werkzaamheden. Zo’n formulier helpt, maar mensen houden vaak te weinig rekening met gevaar. We onderschatten het risico. Dat geldt niet alleen voor de ondernemer, maar ook voor de uitvoerder. Hij is hele dagen met de werkzaamheden bezig en het gaat toch altijd goed …”
Om dat tij te keren, is Wout Jan drukdoende met voorlichting. Zo heeft hij onder meer de belangrijkste aandachtspunten bij brandgevaarlijke werkzaamheden op een rijtje gezet (zie kader Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten?), maar ook een ‘algemeen’ preventieverhaal geschreven. Daarnaast probeert hij ook op andere manieren ondernemers bewust(er) te maken van de gevaren. “Brand is één, maar wat gebeurt er daarna? Ik vraag vaak aan bedrijven: wat doet u morgen als vandaag de boel afbrandt? Afgezien van de grote bedrijven hebben maar weinig organisaties een continuïteitsplan. Dat maakt het risico op een faillissement groot.”
Bij brandgevaarlijke werkzaamheden geldt een aantal belangrijke aandachtspunten, zoals:
1. Een grondige inspectie van de werkomgeving, liefst door de supervisor en de uitvoerende partij, en voordat de werkzaamheden van start gaan.
2. Vergeet in die inspectie niet om de brandbare materialen te checken die zich naast, onder en boven de ruimte bevinden.
3. Afval zoveel mogelijk verwijderen.
4. Brandbare materialen weghalen en als dat niet kan, afdekken met branddekens.
5. Zorg dat er voldoende blusmiddelen ter beschikking zijn.
6. Gebruik alleen gereedschappen die in goede staat verkeren.
7. Goed ventileren als er brandbare gassen/vloeistoffen in een besloten ruimte worden gebruikt.
8. Beperk de voorraad van brandbare materialen als mastiek of isolatiemateriaal tot één dag.
9. Controleer minimaal één uur na de werkzaamheden of alle materialen zijn afgekoeld.
10. Schakel een brandwacht in als de werkzaamheden in de buurt van brandbare materialen of risicovolle objecten plaatsvinden, maar ook als de gevolgen ernstig kunnen zijn (veel slachtoffers en/of grote materiële schade).
11. Laat de uitvoerder een vuurvergunning tekenen waarmee hij verklaart veilig te werken, een blusapparaat in de buurt houdt en zich zal melden als hij klaar is met de werkzaamheden.
12. Een goede vuurvergunning bestaat op zijn minst uit: datum, plaats en aard van het werk (zo nauwkeurig mogelijk weergegeven), naam van uitvoerder en toezichthouder, tijdstippen waarvoor de vergunning geldt (maximaal één dag), de genomen veiligheidsmaatregelen, afscherming van objecten, het resultaat van het onderzoek naar aanwezige brandbare gassen en eventuele andere bijzonderheden.
Wout Jan: “Pas bracht ik mijn zoontje naar school toen er dakdekkers aan het werk waren. Ik ging even een kijkje nemen en zag dat er vier gasflessen op het dak stonden. Maar de ‘verplichte’ brandblusser was in geen velden of wegen te bekennen. Dus ik vroeg: ‘Joh, doe me een lol en zet er even een brandblusser bij’. ‘Geen paniek’, kreeg ik terug. ‘Die staat gewoon nog in de auto.’ Ik ben de brandblusser gaan halen en heb daarna contact gezocht met het hoofd van de school. ‘Tja’, antwoordde die, ‘ik kan niks doen. Ik ben geen opdrachtgever. U moet bij de gemeente zijn’. De gemeente verwees me door naar een aannemer, die me weer doorverwees naar een onderaannemer. Om een lang verhaal kort te maken: de dakdekkers zien het gevaar niet, en niemand weet wie er verantwoordelijk is als het fout gaat. Laten we daar eens mee beginnen en duidelijk in de wet vastleggen wie waarvoor verantwoordelijk is.”
Met het verbond is het formulier brandgevaarlijke werkzaamheden ontwikkeld en beschikbaar gesteld op www.checklistbrand.nl.
(Fotografie Carl en Wout Jan: Ivar Pel)