De termen vliegen al snel door de lucht. ‘Geclausuleerd shoprecht’, een ‘wettelijk geregeld standaardmodel’ en ‘invaren in een flexibele uitkering’ zijn er nog maar een paar. “En dat terwijl veel deelnemers het verschil tussen een nominaal en een reëel inkomen niet weten”, benadrukt Bas Donkers van de Erasmus Universiteit. Hij staat samen met Marc Turlings (Achmea) voor een divers gezelschap van verzekeraars, vermogensbeheerders, pensioenfondsen en een toezichthouder.
Een vast pensioen
De overgrote meerderheid van deelnemers bij ppi's en verzekeraars kiest nu in de praktijk voor een vast pensioen, leggen beide mannen uit. “In diverse panelonderzoeken kiest slechts tien tot vijftien procent voor variabel. Deelnemers zijn vooral op zoek naar zekerheid", concludeert Turlings.
“Dat heeft ook te maken met de manier van aanbieden", merkt een van de aanwezige vrouwen op. “Bij het Shell Pensioenfonds bijvoorbeeld kiest de meerderheid juist voor variabel. Bewust, maar ik moet er wel bij zeggen dat het merendeel een hoog inkomen heeft en een hoge opleiding heeft genoten. Bovendien is Shell al jarenlang druk in de weer met de activatie van de deelnemers.”
Marc Turlings: "Deelnemers zijn vooral op zoek naar zekerheid"
Onderzoek
Donkers heeft namens Netspar onderzoek gedaan naar het effect van (een goede) begeleiding bij de keuze tussen een vast of variabel pensioen. Hij heeft dat - samen met Marc Turlings, Benedict Dellaert, Annemarie van Hekken, Martin van ‘t Zet en Iris Wiggerts – aan de hand van drie verschillende visualisaties gedaan.
In de workshop ging Donkers dieper in op een aantal resultaten van het onderzoek, maar hij vertelde eerst iets over de opzet.
Animaties
Zo ziet een eerste groep deelnemers animaties van inkomenspaden, die worden gevolgd door drie schematische weergaves van hun pensioenuitkeringen: een verwacht, een goed en een slecht scenario. Intussen zien ze vijftig inkomenspaden op de achtergrond. De tweede groep krijgt dezelfde informatie, maar dan zonder animaties.
En de derde groep ziet alleen de gemiddelde inkomenspaden voor de drie scenario's, dus ook zonder de vijftig mogelijke varianten.
Resultaten
Van de mensen uit de derde groep (die dus nog geen grafieken en/of animaties hebben gezien) geeft 87 procent de voorkeur aan een vast pensioeninkomen. Niet", zo gek”, meent Donkers, “want we weten natuurlijk allang dat we moeite moeten doen om deelnemers mee te nemen in het pensioenverhaal. Ze moeten snappen wat risico's zijn en wat kansen inhouden.”
Bas Donkers: "we weten natuurlijk allang dat we moeite moeten doen om deelnemers mee te nemen in het pensioenverhaal. Ze moeten snappen wat risico's zijn en wat kansen inhouden”
Visuals
Dat blijkt. De deelnemers die de meer gedetailleerde informatievoorziening kregen voorgeschoteld (met grafieken en een verwacht pensioeninkomen in drie varianten: een vaste lijn, een goed weer en een slecht weer scenario), maken heel andere keuzes. Afhankelijk van de hoeveelheid details in de visuals kiezen dan ineens 63, 54 of 66 procent voor een vaste pensioenuitkering. In alle drie de gevallen is het percentage dat kiest voor variabel hoger dan de keuze voor vast.
Vervolgonderzoek?
“Visuele informatievoorziening heeft dus een enorm sterke invloed", aldus Donkers. “Wij hebben vooral gekeken naar het effect van goede informatievoorziening en weten nu dat dit helpt. Het zorgt in dit geval voor een verschuiving naar meer voorkeur voor een variabel pensioen. Maar we weten helaas niet of mensen het ook echt snappen.”
Een van de deelnemers twijfelt geen moment en steekt haar hand op. “Gaan jullie daar meer onderzoek naar doen?” “Er staat nu nog niks op de agenda", besluit Donkers, “maar er wordt wel degelijk nagedacht over een vervolg.”
Meer weten?
Het onderzoeksrapport en de gebruikte visualisaties zijn terug te vinden op de website van Netspar.