Door de uitspraak Vlaamse Balies is onduidelijkheid ontstaan over de reikwijdte van het recht op vrije keuze rechtshulpverlener (VKR). Een eventuele uitbreiding ervan zal leiden tot duurdere rechtsbijstandsverzekeringen. Om toegang tot het recht te blijven waarborgen, ziet het Verbond toekomst in een tariefregulering voor de advocatuur. Het is één van de interventies uit het recente Pro Facto-onderzoeksrapport.
Onduidelijkheid over reikwijdte
Mensen met een rechtsbijstandsverzekering hebben het recht op vrije keuze rechtshulpverlener (VKR) in een gerechtelijke of administratieve procedure (artikel 4:67, Wft). Dat betekent dat diegene niet is gebonden aan een in house-jurist of een door de verzekeraar gekozen advocaat. Maar door de uitspraak Vlaamse Balies van 14 mei 2020 is er onduidelijkheid ontstaan over reikwijdte van dat recht. Het is namelijk nu niet duidelijk welke procedures en juridische handelingen precies tot het vrije keuzerecht gerekend kunnen worden. Naar aanleiding van die uitspraak is het mogelijk dat het recht op VKR wordt uitgebreid.
Middeninkomens
Door een uitbreiding van het recht op VKR zal de rechtsbijstandsverzekering duurder worden. Dat komt omdat de kosten van een externe advocaat drie tot zesmaal hoger kunnen liggen, zo blijkt uit eerder onderzoek, dan die van een jurist of advocaat van een rechtsbijstandsverzekeraar. Met als gevolg dat mensen zo’n verzekering niet afsluiten of hun huidige polis opzeggen, waardoor hun toegang tot het recht wordt beperkt.
Dat geldt met name voor de middeninkomens. Deze groep komt namelijk niet in aanmerking voor gesubsidieerde rechtsbijstand. Tegelijkertijd zijn de kosten van een jurist of advocaat te hoog om uit eigen middelen te betalen. Een rechtsbijstandverzekering biedt op dit moment voor 40% van de Nederlandse huishoudens dan ook een belangrijke uitkomst.
Scenario’s
De precieze reikwijdte van het vrije keuzerecht zal zich in de verdere rechtspraak moeten uitkristalliseren. Daarom zijn er in het onderzoek van Pro Facto drie mogelijke scenario’s geschetst:
- Behoud van de huidige situatie (status quo);
- Uitbreiding van het vrije keuzerecht tot alle geschillen;
- Beperkte uitbreiding van het vrije keuzerecht tot bindend advies en mediation.
Aangezien in het meest gunstige scenario (status quo) de kosten van rechtsbijstandsverzekeraars nog steeds onder druk staan, betekenen alle geschetste scenario’s een beperking voor de toegang tot het recht. Het Verbond vindt dit een zorgelijke situatie.
Interventies
Om de toegang tot het recht zoveel mogelijk te behouden, heeft Pro Facto mogelijke interventies onderzocht. De interventies die in het onderzoeksrapport worden voorgesteld zijn:
- Onderzoek naar reden gebruik van het vrije keuzerecht: wat is de reden dat een beroep op het vrije keuzerecht wordt gedaan?
- Kostenbeperkende maatregelen bij verzekeringen: denk aan een eigen bijdrage of kostenmaxima voor buitengerechtelijke procedures.
- Tariefregulering voor de advocatuur: de invoering van een tariefregeling door bijvoorbeeld een maximumvergoeding o.b.v. een puntenstelsel.
- Aanbod kostenverzekering: de kosten van juridische procedures zijn onvoorspelbaar. Een dergelijke verzekering is in het verleden aangeboden, maar is wegens faillissement van de betreffende verzekeraar niet meer beschikbaar.
Reactie Verbond
Het Verbond van Verzekeraars vindt het belangrijk dat rechtshulp voor zoveel mogelijk mensen toegankelijk en betaalbaar blijft. Wat betreft de mogelijke interventies denken wij dat een tariefregulering voor de advocatuur sterk zal bijdragen aan het vinden van een juiste balans tussen betaalbare dienstverlening en het recht op VKR. Over deze mogelijkheden gaan wij dan ook graag in gesprek met het ministerie van Justitie en Veiligheid en andere betrokken partijen als de Nederlandse Orde van Advocaten.
Was dit nuttig?