1. Wat is biodiversiteit en waarom is dat zo belangrijk?
“Verscheidenheid is een kenmerk van biodiversiteit. Een evenwichtig ecosysteem waar niet een of twee soorten domineren. In zo’n gezond systeem is er een kringloop van voedingstoffen en gaat er weinig verloren. Alleen met een hoge biodiversiteit met een goed gevulde voedselketen blijft een ecosysteem in stand. Een ecosysteem dat bijdraagt aan een goede gezondheid en welzijn van mens, dier en natuur.”
2. Wat zijn de oorzaken van de afnemende biodiversiteit en verstoringen in ecosystemen?
“Vanwege gebrek aan ruimte in Nederland raken natuurgebieden steeds meer gefragmenteerd. Dat leidt tot geïsoleerde populaties die vatbaar zijn voor uitsterving. De insectenpopulaties zijn in de afgelopen decennia drastisch afgenomen. En ook het aantal boerenlandvogels vertonen een continue daling. Die afname van biodiversiteit zorgt voor verstoringen in ecosystemen. Nederland kent een intensieve landbouw en gebruikt een groot deel van de landbouwgrond voor de veeteelt en de productie van veevoer. Zandige bodems verzuren vanwege de hoge stikstofbelasting voornamelijk uit de veeteelt. Watervervuiling en pesticiden door overdadige bemesting zorgen voor de achteruitgang van bodem- en waterkwaliteit. Bovendien leiden lage grondwaterstanden op landbouwgrond tot verdroging van natuurgebieden, wat natuurlijke ecosystemen verder verzwakt. Tot slot veroorzaakt klimaatverandering extremere weersomstandigheden, wat ecosystemen verder onder druk zet. Soorten die niet bestand zijn tegen veranderingen in temperatuur en vochtigheid, verdwijnen.”
3. Welke maatregelen zijn er nodig om het tij te keren?
“Met een landbouwtransitie kan worden ingezet op kruidenrijke graslanden die minder stikstof nodig hebben. Door gewassen door elkaar heen te verbouwen kan de bodemgezondheid verbeteren en het gebruik van kunstmest en pesticiden verminderen. Door de veestapel te reduceren en minder vlees te eten wordt de stikstofuitstoot verminderd. Technische oplossingen als gesloten stalsystemen kunnen ook bijdragen aan stikstofreductie. De biodiversiteit wordt bevorderd door herstel van natuurlijke graslanden, bloemrijke dijken en hagen. De aanleg van ecologische netwerken moeten kleine natuurgebieden met elkaar verbinden. In de strijd tegen de gevolgen van klimaatverandering moeten er maatregelen worden getroffen in klimaatadaptatie. Denk hierbij aan het herstel van waterhuishouding en natuurlijke waterstromen en het ontwikkelen van klimaatrobuuste landbouwmethoden, zoals het gebruik van inheemse gewassen die beter bestand zijn tegen droogte en overstromingen. Tot slot moeten lokale voedselkringlopen worden hersteld waarbij nutriënten beter worden gerecycled en er minder kunstmest nodig is.”
4. Maar hoe krijgen we dat allemaal voor elkaar?
“Er zijn dringende maatregelen nodig om stikstofuitstoot, vervuiling en landgebruik aan te pakken. Alleen door landbouw, natuurbeheer en beleidsmakers samen te laten werken, kan een duurzame toekomst worden bereikt waarin zowel voedselproductie als biodiversiteit gewaarborgd zijn. Hiertoe is een structurele verandering van het huidige landbouwsysteem en -beleid nodig, waarbij de natuurlijke kringloop wordt hersteld. Boeren moeten worden ondersteund in de overgang naar duurzame landbouwpraktijken. Dit kan met fair trade-prijzen voor hun producten, zodat de economische druk om intensief te boeren afneemt. Ook moet er worden geïnvesteerd in opleidingen en begeleiding om boeren te helpen overschakelen naar duurzamere methodes.”
5. Wat is de strekking van het rapport Landinzicht – grond voor gesprek van Urgenda en waarom is dat van belang?
“Het rapport Landinzicht van Urgenda kan als startpunt dienen voor een gesprek over wezenlijke veranderingen in het landbouw- en voedselsysteem. Het rapport laat een kwantitatief toekomstscenario voor 2030-2035 zien. Het rapport is medio mei 2024 gepubliceerd. Urgenda is de organisatie voor duurzaamheid en innovatie die Nederland sneller duurzaam wil maken, samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren.”
Terugluisteren? Luister hier de rondetafel met Hans de Kroon terug.